Tipografi (typographia), forma uygun yazmak anlamına gelmektedir. Sanat olarak sözcüklerin kullanılmasıdır.
Yazı tipi, satır uzunluğu, satırlar arası boşluk, punto büyüklüğü ve benzer etkenlerin kombinasyonları ile gerçekleştirilir.
Bir kitap sayfasında ya da günümüzde ekranda gördüğümüz sözcüklerin sanatsal değerleri üzerine epey düşünülmektedir. Aslında her harf, her sözcük, her nokta, hatta her karakter arasındaki boşluk, aynen bir ressamın fırça darbesiyle duygu aktarması gibi belli duygu ve ruh halini göstermesidir.
Bir sanat formu olarak yazılı söz yeni bir kavram değildir. Kaligrafi sanatı 6000 yıl öncesinde Asya’da, Batı’da ise eski Yunan ve Roma’ya dayanmaktadır. Tipografinin ilk kalıntılarına ise MÖ 1800 dolaylarında Girit’tek Minos medeniyetinde rastlanmaktadır. 1908 yılında arkeologlar, Phaistos Diski olarak adlandırılan Minos medeniyetine ait buldukları kilden yapılmış kitabede çoğu birbirine benzeyen birçok semboller yer almaktadır. Bu kitabenin yapılmasında kullanılan teknik orta çağa kadar çözülememiştir. Phaistos Diski’nin yapımında birbirine benzeyen tuğlaların yumuşak kile basılmasıyla oluşturulmuş olduğu ve böylece tutarlı semboller ve karakterler üretildiği düşünülmektedir.
10. yy ile 12. yy arasında, prefabrik tuğlalar kullanılarak benzer harfler oluşturma üzerine çalışmalar, Avrupa ve Bizans İmparatorluğu’nda gelişmeye başlamıştır. Bu yöntem ile katipler tutarlı eserler yazma olanağı elde ediyorlardı. Yöntemin çok zaman alması toptan eser üretimini kısıtlamaktaydı.
1440 yılları dolaylarında Alman bir demirci ve sarraf olan Johannes Gutenberg, devrim niteliğinde bir icat geliştirir. Geliştirdiği bir matbaa makinesidir. Bu makine, basılan şeye göre yeniden düzenlenebilen ayrı ayrı harf kalıplarını sayfalara basmayı öngören “taşınabilir yazı” kavramına göre çalışmaktaydı. Bu icat ilk baskı makinası olamasa da emsallerine göre çok daha verimli ve bir günde 3000 sayfadan fazla basım gerçekleştirebiliyordu. Bu durum matbuat dünyasında köklü bit etki yarattı. Gutenberg’in makinesi ile tarihte ilk kez İncil nüshaları seri halde basılmaya başlandı ve önceden sadece din adamları ve aristokratların ulaşabildiği metinlere herkesin kolayca ulaşabilmesi sağlanmış oldu. Basılan eserler sadece din metinlerle sınırlı kalmamış zamanla şiir ve felsefe eserleri de Avrupa’da yayılmaya başlamıştır. Bununla birlikte okuryazarlık oranında etkisi görünür bir şekilde artış gözlenmiştir. Yeni fikirlerin ve kavramların ortaya çıkmasını, geniş kitlelere etkin ve hızlı ulaşmasını, ayrıca Protestan Reformu’nu da tetiklemiştir. Avrupa’da üst ile alt sınıf vatandaşlar arasındaki uçurumun ortadan kalmasına katkıda bulunmuştur.

Tipografinin Unsurları

Bir sayfaya “Glif” denen yazı karakterleri ya da sembolleri yerleştirirken bitmiş ürünün görsel güzelliğini belirleyen birçok faktör bulunmaktadır:
Yazı Yüzü: Genellikle “font” terimi olarak da kullanılan bu terim aslında her biri kendine has bir ağırlık, genişlik, eğim ve diğer özellikler taşıyan fontların toplamıdır. En yaygın örneklerinden Helvetica ve Times New Roman bir yazıyüzüyken, Helvetica Neue 75 Bold gibi alt kümeler fonttur.
Yazı Rengi: Geleneksel renk anlayışından faklı olarak tipografide yazı rengi terimi sayfadaki beyaz alan ile harflerin koyuluğu ya da açıklığı arasındaki dengeyi belirtmektedir.
Boşluk: Tipografide yazı karakterleri arasındaki boşluk genellikle yazı karakterleri kadar önemlidir. Karakterler arasındaki boşluk, kelimeler arasındaki boşluk ve satır arasındaki boşluk gibi boşluk türleri bulunmaktadır. Tasarımcı bu boşluk türleri üzerinde ayarlamalar yaparak okuyucunun yazılı metni kolayca okuyup mesajını anlama yetisini etkileyebilir.
Tipografi dalında uzmanlaşmış kişilere tipograf denir. Tipograflar; grafik tasarım, reklamcılık ve web tasarımı gibi görsel mesajların ağırlıklı olduğu iş kollarında görev almaktadırlar.

Kaynakça:
Grzymkowski, E. (2019). “Sanat 101”, Say Yayınları.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Tipografi