Yaklaşık 5000 sene önce Güney Amerika’da evcilleştirilen kakao ağaçları, artık dünyanın dört bir yanındaki ekvator bölgelerinde bulunabilir. Kakao tozu, boyu 4 ile 15 metre arasında değişebilen, Malvaceae (ebegümecigiller) ailesine dahi olan kakao ağacının (Theobroma cacao) meyvelerinin içinde bulunan kakao çekirdeklerinden elde edilir. Meyvelerin içinde 20-40 arası çekirdek bulunur. Meyvelerin hasadından sonra çekirdekler elle çıkarılır, fermente edilir, kurutulur, temizlenir, kavrulur, kabukları kırılır, uzaklaştırılır, kalan kısımlar öğütülür, ince toz haline getirilir. Fermantasyon ve kurutma süresine, işlemin türüne göre elde edilen kakao tozları farklı çeşitlerde olabilir, renkleri, dokuları, lezzetleri ve aromaları değişebilir.
Kakao çekirdeklerinden, kakao tozu dışında kakao yağı, “kakao nibi” ve daha az bilinen kakao tozunun muadili kokoa tozu elde edilir. Kakao nibi fermente edilmiş kakao çekirdeklerinin kabukları kırılıp uzaklaştırıldıktan sonra ezilmesi, küçük parçacıklara ayrılması ile elde edilen parçacıklar, kakao kırıklarıdır. Kakao tozu ve “kakao nibi” haline gelecek kakao çekirdekleri yüksek sıcaklıklarda kavrulmaz, düşük sıcaklıklarda işlenir ve sonra toz haline getirilir. Kokoa tozu, kakao tozuna göre daha yüksek ısıda, daha fazla işlenir. Süt ürünleri, tatlandırıcılar, emülgatörler ve şeker eklenebilir. Kokoa tozu, kakaodan daha az acıdır fakat işleme sırasında besin değerinin bir kısmını kaybeder. Kakao tozu oldukça acıdır ancak çekirdeklerin orijinal besin değerini daha fazla korur. Kakao tozu, kokoa tozu gerektiren tarifler için daha sağlıklı bir alternatif olabilir. “Kakao tozu” ile “kokoa tozu” arasındaki farklara daha detaylı olarak bir sonraki makalede yer verilecektir.

Kakaodaki Besleyiciler

Kakao tozu, kokoa tozundan daha fazla besin sağlar ve tarifleri daha sağlıklı hale getirebilir. Kakao tozu ayrıca mükemmel bir demir, protein, magnezyum, potasyum ve lif kaynaktır. İki yemek kaşığı kakao tozu 130 kalori, 7 gram protein, 6 gram yağ, 13 gram karbonhidrat, 8 gram lif içerir, şeker bulundurmaz. Kakao ürünlerinde flavanoller de fazladır. Çalışmalar, flavanollerin yorgunluk ve halsizliği azaltmaktan kalp sağlığını, bilişsel işlevi iyileştirmeye ve kan basıncını düzenlemeye kadar çok çeşitli sağlık yararlarını desteklediğini göstermiştir.

Kakao Tozunun Sağlıkla İlgili Faydaları

Kakao tozundaki lifler, sağlıklı sindirimi destekler, İBS (irritabl bağırsak sendromu) ve diğer sindirim sorunlarının riskini ve semptomlarını azaltabilir. İşte kakao tozunun diğer bazı yararları:
Kalp Hastalığı Riskini Düşürür: Dolaşım sistemi, karmaşık kan damarları, arterler ve kılcal damar ağı yoluyla vücuttaki her hücreye besin, su ve oksijeni taşımaktan sorumludur. Kalp, beyin, cilt, karaciğer, gözler, bağışıklık sistemi, sindirim sistemi ve daha fazlasının düzgün işlemesi için sağlıklı kan akışına ihtiyacı vardır. Bu, egzersiz performansı ve dinlenme için de önemlidir. Tüm bunlar dikkate alınırsa Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ)göre, kalp ile ilgili hastalıkların dünya çapında önde gelen ölüm sebebi olması şaşırtıcı değildir. Kakao tozundaki potasyum oranı da yüksektir. Potasyumun, daha düşük vücut iltihabını ve hücreler üzerindeki stresi azaltarak kalp hastalığı riskini azalttığı araştırmalar tarafından gösterilmiştir. Kakao, flavanol almanın, dengeli bir diyet ve sağlıklı yaşam tarzının bir parçası dır ve kalp sağlığını desteklemenin kolay bir yoludur. Kakaodaki flavanoller kardiyovasküler sağlığa, arterlerin esnekliğine ve sağlıklı kan dolaşımına katkıda bulunur.
Yorgunluğu ve Bitkinliği Azaltır: Araştırmacılar, altı hafta boyunca her gün bir fincan sıcak çikolata içen 40 yetişkin hastada flavanol bakımından zengin kakao kullanımını test etmiştir. Katılımcılara kakao tozu ile yapılmış, flavanol bakımından zengin bir sıcak çikolata veya düşük flavanollü bir versiyon verilmiştir. Yüksek flavanollü kakao içeceği verilenler, testlere göre uyanıklıkta % 45’lik ve yürüme hızında % 80’lik bir artış yaşamıştır. Daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulsa da, sonuçlar kakaonun vücuttaki yorgunluğu ve bitkinliği azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Kakao tozu, yüksek flavanol içeriğinin yanı sıra, insan vücudunda çoğu enerji metabolizmasında görev yapan 350’den fazla enzim reaksiyonu için bir kofaktör olan magnezyum açısından da zengindir. Magnezyum alımını artırmak, yorgunluğu ve halsizliği azaltmanın kolay ve doğal bir yoludur.
Bağırsak Sağlığına Destek Olur: Kakao tozu, vücudun sindirim enzimlerini uyaran ve besinlerin emilimine yardımcı olan, sindirim fonksiyonunu ve bağırsak sağlığını iyileştiren %33 lif içerir. Lif, daha uzun süre daha tok hissedilmesine yardımcı olduğu için kilo yönetimine de yardımcı olabilir.
İnflamasyonu Azaltır: Kakao tozundaki flavonoidler vücuttaki iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilir. Azaltılmış iltihaplanma, bazı kanserler, diyabet, artrit, depresyon ve Alzheimer hastalığı riskini düşürebilir.
Diyabet Riskini Düşürür: Kakao tozundaki flavonoidler, insülin duyarlılığını artırmaya yardımcı olarak diyabet riskini azaltabilir.
Kas Gelişimine Destek Olur: İnsan vücudundaki her hücre protein içerir, bu nedenle hücreleri onarmak ve kas kütlesinin büyümesini ve korunmasını desteklemek için günlük olarak tüketmek çok önemlidir. Kakao, protein alımını artırmak isteyenler ve diyetlerinde yeterli protein alamayan veganlar ve vejetaryenler için mükemmel ve doğal bir protein kaynağıdır. Kakaodaki potasyum normal kas fonksiyonunu desteklemeye yardımcı olur. Egzersiz öncesi veya sonrası içilecek bir smoothie içine muzla birlikte kakao tozu karıştırılabilir.
Stres Gidericidir: Yapılan bir araştırma, bitter çikolata yemenin kaygıyı azaltmaya, ruh halini olumlu yönde etkilemeye ve depresyon semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabileceğini bulmuştur. Araştırma, 13.000 ABD’li yetişkinde çikolata tüketimi depresif belirtilerle karşılaştırılmıştır. Son 24 saatte bitter çikolata yiyenlerin depresyon duygularını bildirme olasılığı % 70 daha düşük olmuştur. Kakao tozundaki magnezyum ve potasyum normal psikolojik işlev ve sinir sisteminin çalışması için gereklidir. Bu nedenle kakaoyu günlük rutine eklemek stresle mücadele etmeye, rahatlamaya ve sakinlik duygusunu korumaya yardımcı olacaktır.
İyi Hissettirir: Kakao, stresli hissedilmesini engellemenin yanı sıra aktif olarak kişinin kendisini daha mutlu hissetmesini sağlar. Kakao tozu, serotonin, endorfinler, feniletilamin (insanların âşık olduklarında ürettikleri bir bileşik), triptofan ve anandamid de dâhil olmak üzere yararlı doğal bileşiklerin güçlü bir karışımını içerir. Bunların hepsinin ruh halini iyileştirdiği ve öfori duyguları oluşturduğu gösterilmiştir.
Kan Basıncını Düşürür: Yüksek tansiyon, dünya çapında en önemli kardiyovasküler risk faktörlerinden biridir ve buna sahip olanların çoğu, kontrol etmek için genellikle ilaç tedavisini kullanır. Ancak bu tek seçenek değildir. Kakao tozundaki flavonoidlerin kan basıncını düşürmeye, beyne ve kalbe kan akışını iyileştirmeye, kan pıhtılarını önlemeye yardımcı olduğu gösterilmiştir. Kakao ve kan basıncı arasındaki ilişki ilk olarak, 470 yaşlı erkeğin 15 yıl boyunca izlendiği Hollanda’nın Doğu kesimindeki Zutphen kasabasında yapılan bir çalışmada bulunmuştur. En fazla kakao tüketenlerde daha düşük kan basıncına, kardiyovasküler ve başka nedenlerle alakalı mortalite (ölüm) riskinde %50 görece bir azalma gözlenmiştir. O zamandan beri, çeşitli rastgele diyet çalışmaları, her gün kakao tüketenlerde kakao tüketmeyenlere kıyasla kan basıncının önemli ölçüde azalabileceğini göstermiştir. Kakaodaki potasyum da kan basıncının normal sınırlar içinde olmasına katkı sağlar. Kakao tozu kan damarlarını gevşetmeye yardım eden arginin adlı bir amino asit de içerir.
Beyin Gücünü Artırır: Kakao ve çikolatadaki flavonoidlerin beyin üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu, çeşitli bilişsel ve görsel görevlerin geliştirilmesine yardımcı olduğu gösterilmiştir. Bu, vücut fonksiyonlarını ve aktivitesini düzenleyen, kontrol eden farklı sinir dokularına daha verimli kan akışının bir sonucudur. Sağlıklı gönüllülerle yapılan bir çalışma, yüksek flavanollü kakao tüketildikten sadece 5 gün sonra beyne kan akışının arttığını göstermiştir.
Yaşlanma Önleyicidir: Kakao sadece düşünme becerilerini geliştirmekle kalmaz, içerdiği antioksidanlar yaşlanma sürecindeki bilişsel gerilemenin gerilemesini de sağlar. Ayrıca araştırmalar, flavonoidler açısından zengin bir diyetin demans riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Kakaonun yaşlanma karşıtı özelliklerinden yararlanabilenler sadece iç organlar değildir, kakaoda bulunan polifenol antioksidanlar, hücreleri erken oksidasyon veya yıkımdan korur, daha genç görünmeyi ve hissetmeyi sağlayabilir. Evde kakao tozu içerikli vücut peelingleri hazırlanıp, tazelenmiş bir vücut ve yüz için duş sonrası kullanılabilir.
Cilt İçin Faydalıdır: Kalp sağlığı yararlarına ek olarak, kakao tozu cildin sevdiği doğal bir antioksidan kaynağıdır. Antioksidanlar, serbest radikallerin cilt üzerindeki zararlı etkilerini nötralize etmeye, kolajen üretimini artırmaya, hücresel iyileşmeyi artırmaya ve yaşlanma belirtilerini önlemeye yardımcı olur. Bağımsız bir çalışmada, yüksek flavanollü kakao tozunu 6 hafta tükettikten sonra, araştırmaya katılanların cilt hidrasyonunda % 21 oranında artış görülmüştür. İyi nemlendirilmiş cilt dış etkenlere karşı daha iyi korunur, pürüzsüz, sağlıklı ve parlak bir görünüme sahiptir.

Kakao Tozu Nasıl Kullanılabilir?

Kakao tozu, tadı ve işlevi bakımından kokoa tozuna benzer ancak genel olarak daha besleyicidir. Birçok vegan tatlı tarifleri, minimum işleme ve besin yoğunluğu nedeniyle kakao tozu gerektirir. Kakao tozu, kokoa tozu ile neredeyse aynı görünür ve aynı şekilde kullanılabilir. Kakao tozu onun kadar tatlı olmasa da tariflerde kokoa tozu yerine, eşit miktarlarda olacak şekilde kullanılabilir. Kakao tozu ayrıca kokoa tozundan daha fazla sıvı emer, bu sebeple bir tarifte sıvı bileşenlerin ölçümünün artırılması gerekebilir. Kakao tozu tıpkı kokoa tozu gibi browni, kek, muffin, kurabiye, bisküvi ve diğer çikolatalı tatlılar yapmak için kullanılabilir. İşte kakao tozunu kullanmanın birkaç yolu:
-Kızarmış ekmeğe sürülen fıstık ezmesinin üzerine serpilebilir.
-Ev yapımı sıcak kokoa karışımında bir bileşen olarak kullanılabilir.
-Normal yoğurt ya da süzme yoğurt tüketilirken içine eklenebilir.
-Daha derin bir lezzet için örneğin sıcak çikolataya az miktarda kırmızı, acı toz biberle birlikte eklenebilir.
-Yulaf ezmesi karışımı içinde de kullanılabilir.
-Yapışmayı önlemek için browni ve kek pişirme kalıplarının ya da tepsilerin dibine un yerine kakao tozu serpilebilir.

Kakao Kullanmanın Başka Yolları

Dondurulmuş Yoğurt Tabakaları: Çok kalın olmayan yassı tabakalar şeklinde dondurulmuş leziz atıştırmalıklardan biri olan meyve ya da kuruyemişler içeren yoğurt tabakaları hazırlanırken kakao tozu eklenebilir. Yapımında tercihe göre farklı meyveler, bitter çikolata parçaları, kuruyemişler, tohumlar da kullanılabilir.
Smoothie’ler: Smoothie’lerle karıştırılarak, kahvaltılara serpiştirilerek veya pişirme tariflerinde besleyici bir alternatif olarak kakaoya yer verilebilir.
Sıcak Kakao: Sıcak kakao ya da sıcak çikolata kakao tozuyla hazırlanan, sağlıklı, klasik bir içecektir. Sağlıklı bir sıcak çikolata yapmak için, iki çay kaşığı kakao tozu sıcak sütle karıştırılıp gerekirse biraz tatlandırılabilir. Yoğun aroma sevenler vanilya ve tarçın da ekleyebilir.

Kakao Tozu Nasıl Korunmalı?

Kakao tozu, lezzetini yitirmemesi için nemden uzak tutulmalıdır. Kuru ve ağzı sıkı kapalı, hava geçirmeyen kaplarda saklanmalıdır.
Tadı güçlü olduğundan unlu mamullere ve evde pişirilecek kek, kurabiye gibi gıdalara az miktarda eklenmelidir. Kakao tozu keklere, brownilere, bisküvi ve kurabiyelere, soslara, sütlü tatlılara çikolata tadı katar. Kakao tozlarında süt ve yağ olmadığından içerdiği yararlı maddeler bakımından çikolata barlara göre zengindir. Normal bir bitter çikolatadan 4 kat fazla antioksidan içerir.

Kakao Kafein de İçerir

İki çorba kaşığı kakao tozunda yaklaşık 50 gram kafein içerir, bu da ortalama bir fincan kahvede bulunabilen kafeinin yaklaşık yarısı kadardır. Kafeine duyarlı olanlar bunu aklında bulundurmalıdır. Kakao tozu genellikle tariflerde kokoa tozu yerine kullanılsa da, tozların değiştirilmesi otomatik olarak bir tarifi sağlıklı hale getirmez. Kakao tozu içeren tarifler hazırlanırken yine de şeker ve sağlıksız yağ miktarına dikkat edilmelidir.

Kaynakça:
https://aduna.com/blogs/learn/cacao-benefits-benefits-of-super-cacao
https://www.webmd.com/diet/health-benefits-cacao-powder#1
https://mroyal.com.tr/tr/kakao-tozu-nedir-ve-kullanimi/